9.Sınıf Dersi : Ünite 1-Hücre,Organizma ve Metabolizma

A.CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
Çevremizde bulunan varlıklar canlı ve cansız olmak üzere iki gruba ayrılır.Canlıların yaşamasını sağlayan fotosentez, solunum, sindirim, boşaltım ve hareket gibi hayatsal olaylara canlılık özellikleri denir.Ancak bu canlılık özelliklerinden bazıları (fotonsentez vb.) belirli canlılarda bulunur. bulunurken, bazıları bütün canlılarda bulunur.

1.HÜCRELERDEN MEYDANA GELME.
Canlıların yapısını oluşturan en küçük yapı taşına hücre denir.Bazı canlılar tek hücreli, bazı canlılar ise çok hücrelidir.Bakteri, amip, terliksi hayvan tek hücreli canlılara; at, deniz yıldızı, kelebek, zürafa, menekşe, söğüt ağacı ve insan çok hücreli canlılara örnek verilebilir.

2.BÜYÜME VE GELİŞME
Canlıların hücre sayısının ve boyutlarının artmasına büyüme denir.Canlıları oluşturan hücrelerin farklılaşarak bazı görevleri yerine getirmek için olgunlaşmasına ise gelişme denir.Gelişme sürecinde ise canlılar olgunlaşarak yeni yetenekler ve özellikler kazanır.

3.ÇOĞALMA
Her canlı neslini devam ettirmek için belirli bir olgunluğa eriştikten sonra kendine benzer yavrular meydana getirir.Buna çoğalma denir.

4.BESLENME
Her canlı hayatını sürdürmek, hareket etmek, büyümek, çoğalmak, yıpranan kısımlarını onarmak ve gerekli olan enerjiyi sağlamak için beslenmek zorundadır.

5..SOLUNUM
Canlıların ihtiyaç duydukları enerji besinlerde depo edilmiştir.Besinlerde depo edilen bu enerjinin açığa çıkarılması solunum olayı ile gerçekleşir.Bazı canlılar solunum olayında oksijen kullanırken, bazıları kullanmaz.

6.BOŞALTIM
Hücrelerdeki yaşamsal faaliyetler sonucu oluşan zararlı atık maddelerin çeşitli yollarla vücuttan atılmasına boşaltım denir.

7.TEPKİ GÖSTERME
Canlılar çevrelerinde olan değişikliklere tepki gösterirler.Köpeğin ıslık çalındığı sahibinin yanına gelmesi, kedinin tehlike karşısında kaçması, balıkların yem atıldığında su yüzeyine birer birer yaklaşmaları birer tepki gösterme olayıdır.Bitkilerin sonbaharda yapraklarının dökülmesi, havadaki değişime karşı bitkilerin gösterdiği tepkilerdir.

8.HAREKET ETME
Canlıların yer veya yön değiştirmesine hareket denir.Canlıların yer ve yön değiştirerek yaptığı harekete aktif hareket, konum değiştirmeden yaptıkları yönelim, uzanma vb. hareketlere ise pasif hareket denir.Bitkiler ve bazı canlılar pasif hareket yapar.

B.HÜCRE
Canlıların canlılık özelliği gösterenen küçük yapı birimine hücre denir.Hücreler çoğunlukla mikroskopla görülebilmelerine rağmen gözle görülebilecek boyutta da olabilirler.En küçük hücreler üreme hücreleri, bakteriler ve bir hücreli parazitlerdir.Bilinen en uzun hücre ise omurgalılarda bulunan ve boyu 1m kadar olan sinir hücreleridir.Canlıların vücut büyüklüğü arttıkça hücre sayısı da artar.

Hücreler çekirdek yapılarına göre prokaryot hücreler ve ökaryot hücreler olmak üzere iki temel sınıfa ayrılır.

PROKARYOT HÜCRELER:

Belirgin bir zarla çevrili çekirdeği olmayan ve ribozom dışında organeli bulunmayan hücrelere prokaryot hücre denir.Bu hücrelerde çekirdek materyali sitoplazmaya dağılmış olarak bulunur.Bakteriler ve mavi-yeşil algler prokaryot canlılardır.

ÖKARYOT HÜCRELER:

Zarla çevrili belirgin bir çekirdeği ve organelileri olan hücrelere ökaryot hücre adı verilir.Protistler, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar ökaryot canlılardır.Ökaryot hücreler; hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek olmak üzere üç kısımdan meydana gelir.